Foto Xylella in olijfboom: EPPO/Donato Boscia

Op de bijeenkomst, die door Treeport Zundert was georganiseerd bij Boomkwekerij Ron van Opstal, gaf de NVWA uitleg over draaiboeken rond Q-organismen die in Nederland kunnen overleven: zoals de (Oost-)Aziatische boktor, de Japanse kever en Xylella. In zo’n draaiboek staat bijvoorbeeld wat de EU-noodmaatregelen zijn na een vondst of uitbraak, wat de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokken organisaties, overheden en bedrijven zijn.

Het Xylella-draaiboek is bijna af. Het is volgens de NVWA complex, onder andere vanwege meerdere ondersoorten van Xylella fastidiosa en de bijna 400 waardplanten. De bacterie is bovendien niet te bestrijden, maar de vectoren die Xylella kunnen overbrengen (schuimbeestjes ofwel cicaden) zijn op bedrijfsniveau wel te bestrijden met middelen.

Na een uitbraak moet er een bufferzone komen van minimaal 5 km rondom de besmetting. Er is dan bijvoorbeeld geen aan- of uitvoer van waardplanten mogelijk. De noodmaatregelen gelden niet alleen voor bedrijven, maar ook voor burgers (particuliere tuinen), groene ruimte en natuur.

Niet 4 maar 5 jaar op slot

De maatregelen kunnen pas na 4 jaar worden opgeheven, maar een gebied kan ook 5 jaar op slot zitten. Zo’n vertraging kan volgens de NVWA diverse oorzaken hebben:

• Het weer: bij regenachtig weer kunnen geen inspecties worden uitgevoerd op vectoren van Xylella. Bestrijding van vectoren is dan ook niet mogelijk;
• Besmet bedrijf werkt niet mee: een besmetting heeft zo’n grote impact op het bedrijf, dat het weerstand kan oproepen;
• Burger werkt niet mee;
• Vondst is in oktober: dan verkeer je tot juni in onzekerheid, want onderzoek naar Xylella in besmette plant kan alleen in de periode juni-september worden uitgevoerd.

Dit laatste is volgens de NVWA de belangrijkste oorzaak van een vertraging. Bij een besmetting is het daarom belangrijk dat traceringsinformatie snel wordt aangeleverd: wat is de bron van de planten, en aan welke bedrijven zijn de planten uitgeleverd? Daarmee is verdere verspreiding te voorkomen. Ook is te voorkomen dat de NVWA niet meer op tijd kan inspecteren en bemonsteren, en afnemers tot juni het jaar erop geen waardplanten mogen afvoeren en in onzekerheid zitten.

Volgend jaar Horst a/d Maas

Op de bijeenkomst in Zundert waren landelijke en regionale vakorganisaties vertegenwoordigd door bestuursleden en kwekers. Daarnaast waren burgemeesters en wethouders van boomkwekerijgemeenten aanwezig, de NVWA en Naktuinbouw. Vorig jaar was eencrisisoefening in Opheusden. In 2019 was de eerste in Boskoop. Volgend jaar zal een bijeenkomst plaatsvinden in Horst a/d Maas.

Deze vakorganisaties werken samen om het risicobewustzijn over Q-organismen te verhogen: Treeport Zundert, Tree Centre Opheusden, Greenport Boskoop, Boomteeltstudieclub Horst a/d Maas, handelsbond Anthos, Naktuinbouw en LTO Bomen, Vaste planten en Zomerbloemen. Dat gebeurt in het landelijke project 'Bewustwording en preventie van Q-organismen in de boomkwekerijsector' onder leiding van Wageningen University & Research.

Arno Engels