De ene pilot was verder gekomen dan de andere pilot, wat bijvoorbeeld te maken had met de haalbaarheid van een techniek of een maatregelen om te kunnen testen of in te voeren in de praktijk. Of het had te maken met stakeholders in een keten, om bij hen bijvoorbeeld tussen de oren te krijgen welke stappen telers willen of moeten maken voor een ‘weerbare en nagenoeg emissieloze teelt’.

Op het slotsymposium vertelde keynote speaker Yousri Mandour (ik had nog nooit van hem gehoord) een buitengewoon interessant en leuk verhaal over de strategie van de kreeft. De kreeft heeft een schild dat ‘em wapent tegen iets van buitenaf. Op een gegeven moment moet-ie dat schild vernieuwen door het oude af te werpen, wat hem een tijdje kwetsbaar maakt, totdat er weer een nieuw schild is. Dat verhaal kun je neerleggen op onze transitie naar ‘weerbaar en nagenoeg emissieloos’. Of bijvoorbeeld alleen op robuuste rassen. Wanneer is een ras nog robuust, wanneer ga je veranderen in het sortiment en besluiten: ik ga dat ras niet meer kweken, maar een ander?

Leren van andere pilots

Het slotsymposium was zeker ook leerzaam, je leerde van pilots in andere sectoren. Zoals over spotsprayers die de innovatiekracht van de agrarische sector laat zien. Veel zaken uit sectoren hebben ook raakvlakken met elkaar. Zaken waaraan je in een bepaalde sector nooit aan had gedacht, totdat je erachter komt hoe een andere sector iets doet of iets toepast.

Het zou fantastisch zijn als er een vervolg komt op het praktijkprogramma; ik heb er een goed gevoel over. Er was al heel veel gezaaid, dan moet er ook een tijd komen om te oogsten. Wat zou onze sector kunnen met een vervolg? Als we nog stappen kunnen maken richting weerbaarheid en minder afhankelijkheid van gewasbescherming, dan denk ik dat de bodem cruciaal is, en daaraan vasthangend water. Wat ook belangrijk is: meer toepassing van data. Weerstations, sensoren: alles om je teelt te beschermen.

Tot slot: de gemeenteraadsverkiezingen komen er weer aan, 18 maart 2026. Laten we oplettend zijn voor politieke programma’s die geschreven worden. Waakzaam zijn op wat een gemeente rondom gewasbescherming en ruimte van plan is.

Erik Stuurbrink

Voorzitter LTO Bomen, Vaste planten en Zomerbloemen